Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου 2014

Οργάνωση καθημερινής μελέτης στο σπίτι

Νέοι μαθητές σε μικρές τάξεις με μεγάλες υποχρεώσεις. Παιδιά και γονείς σε αναζήτηση του ιδανικού χρόνου, τόπου και τρόπου για το καλύτερο "διάβασμα για αύριο". Μαγικές συνταγές, δυστυχώς, δεν υπάρχουν γιατί το κάθε παιδί κουβαλά τη δική του μαγεία και μας ξαφνιάζει, άλλοτε ευχάριστα κι άλλοτε όχι. Κάποιες σκέψεις, όμως, θα μπορούσαν να είναι σκέψεις όλων. Ευκαιρία να γίνουν πράξη και να διευκολυνθεί η καθημερινή προετοιμασία, κυρίως των μικρών μαθητών.
  •  Φροντίζουμε να υπάρχει ένα σταθερό περιβάλλον μελέτης. Όταν κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό (πχ μετακίνηση του παιδιού σε συγγενικό σπίτι κλπ) φροντίζουμε σε κάθε πλαίσιο όπου βρίσκεται να υπάρχει ένας σαφώς ορισμένος χώρος μελέτης. Ο χώρος αυτός θα πρέπει να είναι σχετικά ήσυχος και να είναι ένας χώρος όπου το παιδί θα νιώθει άνετα.
  • Φροντίζουμε, όσο το δυνατόν, να υπάρχει μια σταθερή ώρα μελέτης. Για παράδειγμα, δεν είναι αποδοτικό και δε βοηθά στη συγκέντρωση του παιδιού αν τη μια μέρα μελετά μεταξύ 4-5 το απόγευμα και την επόμενη 8-9 το βράδυ. Η επιλογή της ώρας γίνεται συνυπολογίζοντας τις καθημερινές ασχολίες του παιδιού. Το καθημερινό διάβασμα είναι καλό να γίνεται νωρίς, για να υπάρχει χρόνος να ασχοληθεί το παιδί με οτιδήποτε άλλο θέλει.
  • Φροντίζουμε το παιδί να είναι ξεκούραστο, να έχει φάει και να έχει πάει στην τουαλέτα πριν ξεκινήσει τη μελέτη, για να περιορίσουμε διακοπές.
  • Το περιβάλλον μελέτης χρειάζεται να είναι όσο το δυνατό πιο λιτό από ερεθίσματα που δεν έχουν σχέση με ό,τι πρέπει το παιδί να διαβάσει. Επιλέγουμε το γραφείο να είναι μπροστά στον τοίχο κι όχι κοντά στο παράθυρο, ώστε να περιορίσουμε τη βλεμματική απόσπαση του μαθητή από τη δραστηριότητά του. Πάνω στην επιφάνεια εργασίας  έχουμε μόνο τα βιβλία και τα τετράδια που είναι απαραίτητα όπως επίσης μόνο τα απαραίτητα υλικά για κάθε δραστηριότητα (μολύβι, γόμα κλπ), ένα ρολόι  κι ένα ποτήρι νερό.
  • Φροντίζουμε να δημιουργούμε μια ρουτίνα γύρω από την καθημερινή μελέτη, ώστε το παιδί να χρειάζεται σταδιακά λιγότερο χρόνο προσαρμογής και ανταπόκρισης. Κάποιες φράσεις που μπορεί να λειτουργούν ως «συνθηματικά» μια σταθερή προηγούμενη δραστηριότητα που θα σημαίνει ότι ακολουθεί μελέτη, λεκτική υπενθύμιση κλπ. Ειδικά στις μικρές τάξεις, καλό είναι να ακολουθούμε την ίδια πορεία στη μελέτη, ώστε το παιδί να ξέρει τι ακολουθεί και να ειναι πιο συγκεντρωμένο. Πχ: μπορούμε να ορίσουμε 15 λεπτά αντιγραφή, 15 λεπτά ανάγνωση, 5 λεπτά διάλειμμα, 20 λεπτά ασκήσεις στα μαθηματικά, 5 λεπτά διάλειμμα κλπ.

  • Δεν έχει νόημα η πολύωρη μελέτη σε ένα παιδί που δυσκολεύεται να συγκεντρώσει την προσοχή του. Οργανώνουμε μαζί με το παιδί τη μελέτη του με διαλείμματα. Πρακτικά, καλό είναι κάθε 15 με 20 λεπτά είτε να υπάρχει διάλειμμα είτε να αλλάζει δραστηριότητα. Τα διαλείμματα μπορούν να χωριστούν σε μικρά και μεγάλα. Μικρά είναι τα διαλείμματα που γίνονται μέσα στο χώρο μελέτης, μεταξύ των ενοτήτων ενός μαθήματος και διαρκούν έως 5 λεπτά. Μεγάλα είναι τα διαλείμματα που συνήθως γίνονται αφού ολοκληρωθεί ένα μάθημα. 
  • Τα μεγάλα διαλείμματα κατά τη μελέτη καλό είναι να μην υπερβαίνουν τα 10 λεπτά. Κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων, επιτρέπεται στο παιδί να περπατά, να πίνει ή να τρώει κάτι ελαφρύ, να πηγαίνει στην τουαλέτα, να ξαπλώνει, αλλά δεν του επιτρέπεται να ανοίγει την τηλεόραση ή τον υπολογιστή ούτε να ξεκινά ένα παιχνίδι, γιατί αφενός ο χρόνος του διαλείμματος είναι πολύ μικρός και δεν θα μπορέσει να το απολαύσει (η αλήθεια του παιδιού) και αφετέρου δε θέλουμε να χαθεί η προσοχή και η συγκέντρωσή του ( η αλήθεια του ενήλικα).
  • Χρειάζεται να επιβραβεύουμε την προσπάθεια του παιδιού και ειδικά στις μικρότερες τάξεις αυτή η επιβράβευση να μην είναι μόνο ηθική αλλά κάτι που το παιδί μπορεί να έχει σα «ζωντανή απόδειξη» της επιτυχίας του. Δεν επιβραβεύουμε με φαγητό και γλυκό αλλά αξιοποιούμε τα ενδιαφέροντα του παιδιού. Αν, για παράδειγμα, σε ένα παιδί αρέσει η μουσική, μπορούμε να συμφωνήσουμε μαζί του ότι μόλις ολοκληρώσει τη μελέτη του στο συγκεκριμένο χρόνο θα μπορεί να ακούσει το αγαπημένο του τραγούδι κλπ. Σε μια άλλη περίπτωση, μπορεί το παιδί να συγκεντρώνει πόντους ή αυτοκόλλητα για κάθε δραστηριότητα που φέρει σε πέρας και στο τέλος της εβδομάδας, ανάλογα με το πόσα έχει συγκεντρώσει, να κερδίζει το αντίστοιχο «βραβείο» (πχ: μια βόλτα στη θάλασσα, παιχνίδι στον παιδότοπο κλπ). Με αυτόν τον τρόπο το παιδί μαθαίνει να «κερδίζει» αυτό που του αρέσει μελετώντας για το σχολείο. 
  • Πολύ βασικό είναι να είμαστε συνεπείς απέναντι στο παιδί που διαβάζει. Αν έχουμε συμφωνήσει ένα διάλειμμα ή ένα αντάλλαγμα ως επιβράβευση και δεν το κάνουμε, θα χάσουμε την αξιοπιστία μας, το παιδί δε θα μας εμπιστευθεί την επόμενη φορά και θα χάσει το εξωτερικό του κίνητρο να προσπαθήσει να μελετήσει.
  • Το διάβασμα για τη Δευτέρα είναι καλό να γίνεται την Παρασκευή το απόγευμα και να γίνεται και μια καλή επανάληψη την Κυριακή.
  • Μία ώρα πριν το βραδινό ύπνο, καλό είναι το παιδί να μη βλέπει τηλεόραση, ούτε να παίζει στον υπολογιστή γιατί έτσι εντείνεται η υπερέντασή του και επηρεάζεται η ποιότητα του ύπνου.

  • Πολύ σημαντικό είναι όσα άτομα βοηθούν το παιδί στη μελέτη στο σπίτι να ακολουθούν την ίδια τακτική. Τα συμφωνημένα διαλείμματα, οι επιβραβεύσεις, η σειρά μελέτης και γενικά οι κανόνες που έχουν τεθεί θα πρέπει να τηρούνται απο όλους εξίσου. Το παιδί χρειάζεται σταθερά σημεία αναφοράς και συμπεριφορές οικείες ακόμη κι αν αλλάζουν τα πρόσωπα που το βοηθούν.


·         Χρειάζεται να έχουμε κατά νου πως ο στόχος της μάθησης είναι η κατάκτηση των εφοδίων εκείνων που θα καταστήσουν το παιδί σταδιακά όλο και πιο αυτόνομο και ανεξάρτητο. Γι αυτό αναγνωρίζουμε την προσπάθεια, δεν αποδοκιμάζουμε τα αποτελέσματα όταν δεν είναι τα προσδοκόμενα αλλά δίνουμε μια δεύτερη ευκαιρία, δίνουμε χώρο στην πρωτοβουλία του παιδιού και ακούμε όσα έχει να μας πει. Η επίδοση στο σχολείο είναι απλά ένα -και ίσως το λιγότερο σημαντικό-  όφελος από την εξάσκηση σε δεξιότητες γραφής, ανάγνωσης, λογικομαθηματικής σκέψης. Αν έχουμε κατά νου ότι η γνώση βρίσκεται παντού, μπορούμε να αξιοποιήσουμε κάθε στιγμή και να καλλιεργήσουμε στο παιδί την αντίληψη ότι οι σχολικές δεξιότητες είναι εργαλεία κι όχι αυτοσκοπός. Δεν αντιγράφω μονο γιατί έτσι πρέπει αλλά αντιγράφω και το κείμενο στις προσκλήσεις των γενεθλίων μου. Δεν κάνω μόνο προσθέσεις στο τετράδιο με τα κουτάκια αλλά βοηθάω και τον μπαμπά να υπολογίσει τα έξοδα της εβδομάδας. Δε γράφω μόνο στο τετράδιο αλλά βοηθώ τη μαμά να γράψει τη λίστα για τα ψώνια. Δε διαβάζω μόνο το κείμενο της γλώσσας, αλλά διαβάζω τη συνταγή και βοηθώ τη γιαγιά να φτάξει το αγαπημένο μου φαγητό.

Ό, τι μαθαίνουμε πρέπει να μας είναι χρήσιμο κάπου που έχει σημασία για μας.
Κι αυτά που έχουν σημασία συνήθως συμβαίνουν όταν τελειώνουμε το διάβασμα.

                                                                                                   
 Χαϊντούτη Βασιλική

Ειδική Παιδαγωγός, Μ.Sc